namaz

پيامبر اكرم (ص) :“ مومن،شوخ و لبخند بردهان باشد و منافق بدخلق و گره بر ابرو .”

امروزه ضرب المثل ايراني “خنده بر هر درد بي درمان دواست ”مصداق كاملا علمي پيدا كرده است.دانش پزشكي در قرن حاضر به وضوح مي داند اشخاصي كه اصطلاحا يك لب و هزارخنده گفته مي شوند،نسبت به آنان كه به اصطلاح با خودشان نيز قهرند ! و نسبت به زندگي بدبين و عبوس هستند،بسيار كمتر دچار بيماري هاي جسمي و رواني مي شوند .

به اين ترتيب هعاملي كه شادابي را به انسان هديه كند،در واقع به سلامتي جسم و روان او كمك كرده است.اما نكته بسيارمهمي كه دانش طب به بشر آموخته است،اين مطلب است كه شادابي وافسردگي انسان پيش ازآنكه تحت كنترل اراده او باشد،زير فرمان تغييرات مواد شيمايي در سلسله اعصاب مركزي انسان است و ما اين مطلب را در ادامه مباحث “ 40 نكته پيرامون نماز ” از جمله مبحث “ تعادل ناقلهاي عصبي ” روشن تر خواهيم كرد .

اما دراينجا ذكر همين نكته كافي است كه مثلا افزايش يك ماده شيميايي به نام “ دو پامين ” در بدن سبب مي شود،انسان بدون آنكه خود بخواهد،دچار ناراحتي وكاهش اين ماده نيز سبب شاد شدن غير ارادي انسان خواهد شد .( 1 )

بعنوان مثال،عصبانيت و ناراحتي غير ارادي و بدون علت صبحگاهي كه حالت شديد آن بعنوان ملانكولي ياهمان ماليخوليا ( افسردگي درونزاد صبحگاهي ) شناخته مي شود،در اثر تغييرات و كم و زياد شدن همين مواد شيميايي بوقوع مي پيوندد.

اما ازجمله اين مواد شيميايي داخل بدن كه به طورغير ارادي سبب شادي انسان مي شود و به او شعف و نشئه بي نظير مي بخشد،ماده اي به نام “ كورتيزول مي باشد كه ميزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهي بشدت افزايش مي يابد ( 2 ) و در صورت بيداري انسان در اين ساعات،لذت و شعف سرمست كننده اي نصيب او مي شود كه بي شك بر زندگي او در تمام طول روز تاثير گذاراست .

افزايش كورتيزول درساعات صبح و ارتباط آن با سرخوشي صبحگاهي،كه امروزه از مسلمات پزشكي است،درواقع توجيه قابل توجهي برهمه مضاميني كه در فرهنگ وادب وعرفان پيرامون “ اسرارسحر ” معرفي مي شوند ارائه مي دهد .

از نمونه توجه بسيار به سرخوشي و شادابي سحرگاهي و تاثير آن در زندگي انسان در اشعار خواجه شيرين سخن شيراز حضرت حافظ بسيار مي توان يافت :

هر گنج سعادت كه خدا داد به حافظ       از يمن دعاي شب و ورد سحري بود

ضرب المثل ايراني مشهور كه منسوب به بزرگمهر مي باشد يعني : “ سحر خيز باش تا كامروا باشي ” نيز اشاراتي نغز به تاثير بيداري صبحگاهي بر زندگي شادكامانه و سعادت آميز دارد .

به اين ترتيب واضح است،امرواجب نمازصبح با ارزاني داشتن بيداري صبحگاهي به انسان تقديم كننده شادابي جسم و روان به اومي باشد و يك نتيجه مهم اين شادابي،سلامت جسم و روان خواهد بود .

صبح خيزي و سلامت طلبي چون حافظ          هرچه كردم همه از دولت قرآن كردم

افزايش فشار خون يكي از شايعترين دلايل مراجعه به پزشك در سرتاسر دنياست.بعنوان مثال يكي از جديدترين آمارها،در ايالات متحده آمريكا،شايعترين بيماريي كه افراد را ناگزير به استفاده از دارو ،مي كند افزايش فشار خون ذكر كرده است (1)،به علت عوارض خطرناك و متعددي كه اين بيماري در بسياري از اعضاي بدن از جمله قلب و مغز و كليه و چشم و .. دارد،سعي و اهتمام فراواني در دانش پزشكي براي پيشگيري و كنترل اين بيماري در پيش گرفته شده است .

در تمامي منابع معتبر علمي،براي پيشگيري از ابتلا به افزايش فشار خون و همچنين كنترل تعداد زيادي از بيماران كه افزايش فشار خوني در حد خفيف يا متوسط دارند ، رعايت برخي اصول و استفاده از درمانهاي غير دارويي توصيه مي شود.درمانهاي غير دارويي ضمن آن كه هزينه چنداني را بر بيمار تحميل نمي كنند در پايين آوردن فشار خون و ممانعت از بروز و پيشرفت آن موثرند . ( 2 )

از جمله چهار درمان اوليه و بسيار مهم غير دارويي كه در منابع جديد علمي براي كنترل فشار خون مورد توجه قرار مي گيرند،عبارتند از :

1. كاهش دادن اضطراب و استرس ها

2. كاهش يا عدم مصرف الكل

3. كم كردن وزن

4. انجام ورزش هاي سبك بطور منظم در شبانه روز 

اما با توجه به نقش بسيار مهمي كه نمازهاي واجب يوميه ،در ايمن كردن انسان در مقابل استرس ها و مشكلات گو ناگون زندگي ايفا مي كنند ( از جمله تاثير نماز بر اضطراب كه در شماره هاي بعدي مورد توجه قرار خواهد گرفت ) و نيز با توجه به الزامي كه نماز به شخص نمازگزار مبني بر عدم مصرف مشروبات الكلي مي دهد ،مي توان اين امر را قدم موثري در پيشگيري و كنترل فشار خون تلقي كرد .

از طرفي نماز با حركات موزون و قيام و قعود و ركوع و سجود منظمي توأم است كه قابل مقايسه كامل با يك نرمش سبك روزانه مشابه آنچه كه در درمانهاي غير دارويي فشار خون توصيه مي شود،مي باشد.همچنين اگر به ياد آوريم كه مسلمان نمازگزار رو به قبله مكتبي نماز مي خواند كه خداي آن مكتب از پر خوري و شمكبارگي بيزار است و مثلا عالمان فربه و چاق را دشمن مي انگارد (3) متوجه خواهيم شد كه هر چهار درمان غير دارويي مذكور،براي كنترل و پيشگيري افزايش فشار خون،در وراي احكام نوراني نماز نهفته است.

در اين بحث به برخي از آثار پر بار نماز كه در دنيا و آخرت تحقق مي يابد و در آيات و روايات به آن تصريح شده، مي پردازيم.

 آثار دنيوي

الف- جلوگيري از گناه و فحشا

جنبه باز دارندگي نماز از فحشا و منكر يكي از آثار ارزشمند اين فريضه الهي است؛ نماز از آن جهت كه موجب توجه انسان به خدا مي شود و در شبانه روز، حداقل پنج بار تكرار مي شود، انسان را از فحشا و منكر باز مي دارد؛ زيرا نمازگزار براي نزديكتر شدن به خداوند تلاش خود را در جهت انجام كارهاي نيك و كسب اخلاق حسنه بيشتر مي كند. قرآن با توّجه به اين اصل مسلّم مي فرمايد:

«أَقِمِ الصلوه إِنَّ الصلوه تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ» [1]

نماز را بر پا كن كه آدمي را از گناهان و كردار زشت باز مي دارد.

چند تن از ياران رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ به حضور آن حضرت رسيدند و درباره يكي از مسلمانان كه هميشه پشت سر پيامبر نماز جماعت مي خواند، ولي مرتكب گناهان نيز مي شد، گفتگو كردند. حضرت به آنها فرمود: (نگران نباشيد) نمازش او را از گناه باز مي دارد. طولي نكشيد كه آن شخص گناه را ترك كرد و توبه نمود.[2]آن حضرت فرمود:

«كسي كه از نماز اطاعت نكند، نماز واقعي را به جا نياورده است. اطاعت از نماز اين است كه از منكرات و زشتيها دوري كند.»[3]

ب ـ بهداشت تن و روان

نمازگزاران همواره از صفاي ظاهري و باطني خاصّي برخوردارند كه بي نمازان فاقد آنند.

بهداشت تن: برخي از شرايط نماز، موجب بهداشت تن، لباس و به تبع آن بهداشت محيط زندگي مي شود. در برخي از سخنان معصومين براي برخي نمازها اثر مستقيم بهداشتي عنوان شده است، بطور مثال، علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد:

«قيامُ اللّيلِ مصحّهٌ للبدن»[4]

برخاستن شب (براي نماز) سبب سلامتي جسم است.

بهداشت روان: يكي از فلسفه هاي تشريع نماز، «ياد خدا» است چنانكه در قرآن آمده است؛

«أَقِمِ الصلوه لِذِكْرِي»[5]

براي ياد من نماز بگزار.

و ياد خدا، منشأ آرامش دل و امنيت رواني است، همانطور كه در قرآن مي خوانيم:

«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[6]

هان! به ياد خدا دل ها آرام گيرد.

پس، تأثير نماز در بهداشت رواني مردم نمازگزار قطعي است و آرامش و امنيّت نسبي بيشتري كه در جوامع اسلامي حكمفرماست. شاهد اين تاثير است. به تعبير امام خميني رضوان الله عليه:

« شما پرونده هايي كه در دادگستريها در جاهاي ديگر دادگاههاست برويد ببينيد، از نماز خوانها ببينيد پرونده هست آنجا؟ از بي نماز ها پرونده هست، هر چه پرونده پيدا كنيد، پرونده بي نماز ها هست.» [7]

ج ـ استقامت در برابر مشكلات

از ديگر آثاري كه در سايه نماز، نصيب نمازگزار مي شود، قدرت و نيروي مقاومت در برابر مشكلات و سختيهاست. به عبارت ديگر، نماز كه رابطه معنوي بين شخص و عالم بالاست، قدرتي در انسان ايجاد مي كند كه با وجود آن در مقابل سختيها و مشكلات ، شكست ناپذير خواهد بود. قرآن مي فرمايد:

«إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ إِذا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً إِلاَّ الْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَلي صَلوتِهِمْ دائِمُونَ» [8]

آدمي حريص خلق شده، وقتي كه شر و بدي به او مي رسد، جزع و بي تابي مي كند و زماني كه نعمت و خير به او مي رسد حق مستمندان و فقرا را نمي دهد، مگر نمازگزاران؛ كساني كه در نمازشان مداومت دارند.

از اين رو، قرآن به مؤمنين سفارش مي كند:

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ امَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوهِ»[9]

اي مومنان، از شكيبايي و نماز كمك جوييد.

اگرچه فلسفه نماز و عبادت بر کسی پوشیده نیست؛ اما دقت در متون آیات و روایات اسلامی، ما را به نكات و ظرافت­های بیشتری رهنمون می­کند که از جمله این نکته­ها و ظرافت­ها، می توان موارد زیر را بر شمرد:

یاد خدا
روح و اساس و هدف و نماز همان یاد خدا است که به موسی وحی نمود: "أقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی".[1] البته ذكری كه مقدمه­ی فكر و فكری كه انگیزه عمل بوده باشد؛ چنانكه در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است كه در تفسیر جمله­ ی "و لَذِكرُ اللهِ اَكبَر" فرمود: "ذِكرُ اللّه عِندَ ما أَحَلَّ وَ حَرَّمَ": خدا را به یاد داشتن، هنگام رو به رو شدن با حلال و حرام.[2]

از بین برنده ویروس گناه
نماز وسیله­ ی شست و شوی گناهان و نزول مغفرت و آمرزش الهی است؛ چرا که نماز انسان را دعوت به توبه و اصلاح گذشته و بازبینی در رفتار می­نماید. در حدیثی پیامبر(ص) از یاران خود سؤال كرد: "اگر بر در خانه یكی از شما نهری از آب صاف و پاكیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شست و شو دهد، آیا چیزی از آلودگی و كثافت در بدن او می­ماند؟ عرض كردند: نه!
فرمود: نماز درست همانند این آب جاری است، هر زمان كه انسان نمازی می­خواند گناهانی كه در میان دو نماز انجام شده است از بین می­رود"[3].
و به این ترتیب، جراحاتی كه بر روح و جان انسان از گناه می­نشیند، با مرهم نماز التیام می­یابد و زنگارهایی كه بر قلب می­نشیند، زدوده می­شود.

تقویت نهال تقوا
نماز سدی در برابر گناهان آینده است، چرا كه روح ایمان را در انسان تقویت می­كند و نهال تقوا را در دل پرورش می­دهد. می­دانیم "ایمان" و "تقوا" نیرومند­ترین سد در برابر گناهان است و این همان چیزی است كه در آیه­ ی فوق به عنوان نهی از فحشاء و منكر بیان شده است. در روایات می­خوانیم: " هر گاه از گناه کار بودن نمازخوانی به پیشوایان دین شکایت می­شد، آنان در جواب می­فرمودند: غم مخورید، نماز آنها را اصلاح می­كند" و این چنین نیز می­شد. [4]

زنگ بیدار باش
بزرگترین مصیبت برای رهروان راه حق آن است كه هدف آفرینش خود را فراموش كنند و غرق در زندگی مادی و لذائذ زودگذر دنیا گردند؛ اما نماز به حكم این كه در فواصل مختلف و در هر شبانه روز پنج بار انجام می­شود، زنگ هشداری برای انسان است و هدف آفرینش او را خاطر نشان و موقعیت او را در جهان به او گوشزد می­كند.
این نعمت بزرگی است كه انسان وسیله­ ای در اختیار داشته باشد كه در هر شبانه روز چند مرتبه به او بیدار باش گوید و انسان را همواره هشیار و متذكر نماید که گرد و غبار غفلت بر دل او ننشیند، علاوه بر این كه مداومت ذكر خداوند در شب و روز كه در پرتو نماز حاصل می­گردد همین توجه به خداوند و قیام در برابر او انسان را از معاصی باز می دارد.[5] از این روست که گفته اند: نماز، غفلت­زدا است.

تضعیف زشتی­ها
نماز خود­بینی و تكبر را درهم می­شكند؛ چون انسان در هر شبانه روز هفده ركعت و در هر ركعت دو بار پیشانی بر خاك در برابر خدا می­گذارد و خود را ذره­ای در برابر عظمت او می­بیند و آگاهانه، به حقارت و ناچیزی خود اعتراف می کند؛ به همین دلیل علی(ع) در آن حدیث معروفی كه فلسفه عبادت­های اسلامی در آن منعكس شده است، بعد از ایمان، نخستین عبادت را كه نماز است با همین هدف تبیین می­كند و می­فرماید: "فَرَضَ اللّهُ الإيمانَ تَطهيرا مِن الشِّركِ و الصلاةَ تَنزيهاً عنِ الكِبرِ": خداوند ایمان را برای پاك سازی انسان­ها از شرك واجب كرده است و نماز را برای پاك سازی از تكبر.[6]
همچنین، بازداری از حرص و آز و كم­طاقتی، از دیگر آثار و برکات نماز است، همانگونه که خداوند متعال می­فرماید: "انسان حریص و كم طاقت آفریده شده و هنگامی كه بدی به او رسد بیتابی می­كند و هنگامی كه خوبی به او رسد مانع از دیگران می­شود، مگر نماز گزاران، آنان كه نماز­ها را پیوسته انجام می­دهند".[7]

ابوالعبّاس جوالقى روزى جوالى به كسى داد و فراموش كرد به چه كسى داده است.هر چه انديشيد،يادش نيامد.روزى به نمازايستاده بود،يادش ‍آمد كه جوال خود رابه چه كسى داده است.به دكان رفت وبه شاگرد خود گفت :((يادم آمد كه جوال را به چه كسى داده ام .))

شاگردش گفت : ((چگونه يادت آمد؟))
ابوالعباس گفت : ((در نماز يادم آمد.))
شاگرد گفت : ((اى استاد،به نماز خواندن مشغول بودى يا به جوال جستن ؟))
ابوالعبّاس متوجّه كار بدش شد و دكان را رها كرد و به طلب علم پرداخت و چندان علم بياموخت تا مفسّر قرآن شد.

برخی از کارشناسان معتقدند نماز خواندن تنها غذای روح انسان نیست , بلکه جسم انسانها را نیز تقویت می کندو آنها را در مبارزه با مشکلات روزمره یاری می دهد . وقتی چشمها در حالت نماز ثابت می ماند جریان فکر همخود به خود آرام شده و در نتیجه تمرکز فکر افزایش می یابد. ثابت ماندن چشم باعث بهبود ضعف و نواقصی مانندنزدیک بینی می شود و به لحاظ روانی این حالت باعث افزایش مقاومت عصبی فرد شده و بیی خوابی و افکار ناآرام را از انسان دور می کند.

ایستادن در حالت نماز باعث تقویت حالت تعادلی بدن شده و قسمت مرکزی مخچه که محل کنترل اعمال و حرکاتارادی است را تقویت می کند و این عمل باعث می شود فرد با صرف کمترین نیرو و انرژی به انجام صحیح حرکاتبعدی بپردازد. نماز قسمت فوقانی بدن را پرورش داده و ستون مهره ها را تقویت کرده و آن را در حالت مستقیمنگاه می دارد. تقویت احشاء و ماهیچه های شکم , حفظ سلامت دستگاه گوارش و رفع یبوست مزمن سوءهاضمه و بی اشتهایی از دیگر خواص نماز خواندن و رکوع در نماز است.

کارشناسان می گویند در حالت رکوع ماهیچه های اطراف ستون مهره ها منبسط می شود که در متعادل و آرامکردن سمپاتیک موثر است.

مدت زمان خواندن ذکر رکوع نیز باعث تقویت عضلات صورت و گردن ساق پا و رانها می شودو به این ترتیب بهجریان خون در قسمتهای مختلف بدن سرعت می بخشد.تنظیم متابولیسم بدن فراهم نمودن زمینه از بین رفتن اکثر بیماری ها از بدن , کمک به افزایش حالت استواری واستحکام مغز  دیگر خواص رکوع در نماز است.

سجده نیز ستون مهره های بدن را تقویت کرده و دردهای سیاتیک را آرام می کند. سجده علاوه بر از بین بردنیبوست و سوء هاضمه ,پرده دیافراگم را تقویت کرده و به دفع مواد زاید بدن به دلیل فشرده شدن منطقه شکمیکمک می کند.

سجده همچنین باعث افزایش جریان خون در سر شده که این امر با تغذیه این غدد باعث حفظ شادابی , زیبایی وطراوت پوست می شود.

حالات سجده به واسطه باز شدن مهره ها از یکدیگر باعث کشیده شدن اعصابیکه قسمتهای مختلف بدن را به مغز      وصل می کند، شده و این اعصاب را در یک حالت تعادلی قرار می دهد که این هم برای سلامت انسان بسیار حائز اهمیت است . سجده باعث آسودگی و آرامش در فرد شده و عصبانیت را تسکین می دهد. استحکام بخشیدن و تقویت عضلاتاز خواص نشستن بعد نماز ، پاها و ران ها , کمک به نفخ معده و روده و بهبود فتق  است.

روشن است که نماز فلسفی خاص خود را دارد که معراج مومن و مایه ی قرب به حق است و آن را باید فقط برایخداوند تعالی خواند و نه به انگزه فواید و آثاری از این دست, ولی آگاهی از این دست نظرات علمی نیز می تواندبرای برخی مفید باشد.

برگرفته از سایت پزشکیIRANMEDEX

جابر ابن عبدالله انصارى گوید:

روزى به همراه مولاى متّقیان، امام على علیه السلام بودم، شخصى را دیدیم كه مشغول نماز است، حضرت به او خطاب كرد و فرمود: آیا معنا و مفهوم نماز را مى‌دانى كه چگونه و براى چه مى‌باشد؟

اظهار داشت: آیا براى نماز مفهومى غیر از عبادت هم هست؟

حضرت فرمود: آرى، به حقّ آن كسى كه محمّد صلّى الله علیه و آله را به نبوّت مبعوث گردانید، نماز داراى تأویل و مفهومى است كه تمام معناى عبودیّت در آن خواهد بود.

آن شخص عرض كرد: پس مرا تعلیم فرما.

امام فرمود: معنا و مفهوم اولین تكبیر آن است كه خداوند، سبحان و منزّه است از این كه داراى قیام و قعود باشد.

دومین تكبیر یعنى؛ خداوند موصوف به حركت و سكون نمى‌باشد.

سومین تكبیر یعنى؛ نمى‌توان خداوند را به جسمى تشبیه كرد.

چهارمین تكبیر یعنى؛ چیزى بر خداوند عارض نمى‌شود.

پنجمین تكبیر مفهومش آن است كه خداوند، نه محلّ خاصى دارد و نه چیزى در او حلول مى‌كند.

ششمین تكبیر معنایش این است كه زوال و انتقال و نیز تغییر و تحوّل براى خداوند مفهومى ندارد.

و هفتمین تكبیر یعنى؛ بدان كه خداوند سبحان همچون دیگر اجسام، داراى أبعاد و جوارح نیست.

سپس در ادامه فرمایش خود فرمود:

معناى ركوع آن است كه مى‌گویى: خداوندا! من به تو ایمان آورده‌ام و از آن دست بر نمى‌دارم، گرچه گردنم زده شود.

و چون سر از ركوع بر مى‌دارى و مى‌گوئى: «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ الحَمْدلله ربّ العالمین» یعنى؛ خداوندا! تو مرا از عدم به وجود آورده‌اى و من چیزى نبوده و نیستم، پس هستى مطلق تویى.

و هنگامى كه سر بر سجده فرود آورى، گویى: خداوندا! مرا از خاك آفریده‌اى؛ و سر بلند كردن از سجده یعنى؛ مرا از خاك خارج گردانده‌اى.

و همین كه دومین بار سر بر سجده گذارى یعنى؛ خداوندا! تو مرا در درون خاك بر مى‌گردانى؛

و چون سر بلند كنى گویى: و مرا از درون همین خاك در روز قیامت براى بررسى اعمال خارج مى‌گردانى.

و مفهوم تشهّد، تجدید عهد و میثاق و اعتقاد به وحدانیّت خداوند؛ و نیز شهادت بر نبوّت حضرت رسول و ولایت اهل‌بیت او علیهم صلوات الله مى‌باشد.

و معناى سلام، ترحّم و سلامتى از طرف خداوند بر بنده نمازگزار است، كه در واقع ایمنى از عذاب قیامت باشد.

منبع:

  مستدرك الوسائل، ج ۴، ص ۱۰۵، ح ۵ /  بحار الانوار:، ج ۸۴، ص ۲۵۳، ح ۳۸٫

نماز صبح:

انسان مسلمان در صبح برای نماز صبح بیدار می شود درحالیکه دربرابر سه تحول مهم قرار دارد:

* دریافت نور در زمان آن که فعالیت غده صنوبری را کاهش می دهد، و میلاتونین را کم می کند و عملیات دیگر مرتبط با نور را فعال می سازد.

*پایان کنترل دستگاه عصبی (ناخوشایند) که شب ها باعث آرامش می شود و شروع دستگاه عصبی (خوشایند) که روزها باعث فعالیت می شود.

*آمادگی برای استفاده از نیرویی که افزایش کورتیزن در صبح آن را ایجاد می کند، و این افزایش خود به خود صورت می گیرد و به خاطر بلند شدن ازخواب و پایین آمدن از تخت نیست همچنانکه هورمون سیرنونین و اندرفین در خون نیز افزایش می یابد.

نماز ظهر:

انسان مسلمان هنگام نماز ظهر در معرض  تحول مهم قرار دارد:

*در اثر افزایش نخست هورمون ادرینالین(اپی نفرین-همان پاسخ آنی به فشار روحی وجسمی) در پایان صبح خود را با نماز آرام می کند

*ساعت بیولوژیک از بدن می خواهد که اگر وعده غذایی سریعی نخورد نیروی بیشتری برای آن فراهم کند که نماز باعث آرام کردن و کاهش تشنج حاصل از گرسنگی می شود.

نماز عصر:

تأکید زیادی بر ادای این نماز وجود دارد زیرا آن مرتبط با دومین زمان اوج ادرینالین می باشد که فعالیت ملموس چندین عضو از جمله فعالیت قلب را به دنبال دارد و بیشتر افزایش فشار قلب بیماران قلبی مستقیما در این زمان صورت می گیرد که نشان دهنده ی فشاری است که این عضو مهم در این زمان باآن روبروست. و جالب آن است که بیشتر فشار قلب کودکان تازه متولد شده نیز در همین زمان صورت می گیرد و معمولا اوج مرگ کودکان تازه تولد در ساعت 2 بعداز ظهر می باشد و بیشتر افزایش فشار قلب آنان بین ساعت 2 تا 4 بعداز ظهر می باشد. و اینها نشان دهنده سخت بودن این زمان برای جسم انسان به طور کلی و قلب به طور خاص می باشد.

بیشتر مشکلات اطفال مشکلات قلبی تنفسی می باشد و حتی در بزرگسالان نیز همینگونه می باشد چراکه بدن آنها در این زمان سختی زیادی را متحمل می شود و آن با افزایش ببتید ویژه به حوادث و فاجعه های مخوفی منجر می گردد .

و نماز عصر انسان را از کارهایش در این زمان باز می دارد و به منظور پرهیز از این پیامدها مانع مشغول شدن انسان به کار دیگری می گردد.

نماز مغرب:

این زمان تغییر و تحول از نور به تاریکی است که عکس آن چیزی است که در زمان نماز صبح صورت می گیرد بنابراین به خاطر شروع تاریکی ترشح میلاتونین افزایش می یابد که باعث می گردد انسان احساس خواب آلودگی و کسالت کند و در مقابل سیروتین ، کورتیزون و اندروفین کاهش می یابد.

نماز عشاء:

در زمان انتقال از فعالیت به استراحت و برعکس زمان نماز صبح می باشد. و زمانی ثابت برای انتقال جسم از کنترل دستگاه عصبی خوشایند به دستگاه عصبی ناخوشایند می باشد. و شاید این سرّ تأخیر این نماز تا کمی قبل از خواب می باشد تا تمام کارها تمام شده باشد و بعد از آن مستقیما خواب صورت گیرد.

در این زمان حرارت بدن و ضربات قلب کاهش می یابد و هورمون های خون بالا می رود.

 قابل توجه این است که این زمان نماز های پنجگانه با تحولات بیولوژیک مهم جسم منطبق است  که با گذر زمان نمازهای پنجگانه انعکاسات شرطی شده مؤثری را به جای می گذارد که می توانیم توقع داشته باشیم هر روز صبح، نماز صبح به نوبه خود علامتی باشد برای شروع فعالیتی و ثبات داشتن بر یک رژیم و برنامه ی منظم روزانه ی دارای بخش های ثابت به همراه یک عامل صوتی (اذان) آن گونه که در نماز صورت می گیرد باعث می شود بدن انسان در یک هماهنگی بسیار زیاد با محیط خارج حرکت کند و به دنبال آن هماهنگی و انسجام تام بین موارد زیر صورت گیرد:

*زمان های بیولوژیک داخل بدن

*زمان های مؤثرهای محیطی خارج از بدن مانند چرخه نور و تاریکی.

*زمان های شرعی با ادای نمازهای پنجگانه در زمان آن.

 پيامبر اكرم (ص ) : دو ركعت نماز با مسواك بهتر از هفتاد ركعت بدون آنست .

رعايت بهداشت دهان و دندان و پيشگيري از بيماريهاي مختلف آن ، از جمله پوسيدگي دندانها و بيماريهاي پريودنتال ( بيماريهاي لثه و بافتهاي پشتيبان ) و .. به بهترين شكل بوسيله مسواك زدن ، انجام مي پذيرد.  اما دين مبين اسلام ، از قرنها پيش با توصيه هاي مؤكد ، مسلمانان را به طرف اين نكته درخشان بهداشتي هدايت نموده است تا جايي كه پيامبر اكرم (ص) مي فرمودند : “ اگر بر امتم سخت نمي شد مسواك زدن را واجب مي كردم “ و حتي در حديثي ديگر نحوه مسواك زدن را از بالا به پايين و از پايين به بالا نموده اند كه مطابق با جديدترين توصيه هاي علمي درباره روش مسواك زدن است .

علاوه بر آن در كتب گوناگون فقهي و عبادي اسلام ، دستورات مؤكد مبني بر مسواك زدن هنگام ساختن وضو و نماز آمده است و با توجه به اين كه نمازگزار روزانه حداقل 3 بار وضو مي گيرد ، چنانچه قبل از هر وضو اقدام به مسواك زدن بكند ، از حد اكثر پاكيزگي لازم براي پيشگيري از تمامي بيماريهاي دهان و دندان برخوردار مي شود .        

علمای علوم اجتماعی و انسان شناسی تعاریف متعدد وبسیار زیادی از فرهنگ ارائه نموده‌اند.با وجود این تعدد و تنوع،می‌توان وجوه مشترکی را بین این تعاریف پیدا نمود و آن این است که روی دو مؤلفه تأکید زیاد شده که عبارتست از:نمادها و اندیشه‌ها. نمادها خود را در قالب زبان و مفاهیم نشان می‌دهد. 

اندیشه‌ها شامل چهار جزء است:

الف: باورها،اعتقادات و پنداشتها 
ب: ارزشها 
ج: تکلیف انسان نسبت به آنچه وجود دارد. 
د: فن و چگونگی انجام کارها و امور[1]

با توجه به محتوای نمادها و اندیشه‌ها می‌توان گفت که آنها در مجموعه مباحث شناخت شناسی،جهان بینی و ایدئولوژی جای می‌گیرند.پس با بررسی شناخت شناسی،جهان بینی وایدئولوژی اسلام می‌توان با نمادها واندیشه‌های موجود در اسلام یا به زبان دیگر با فرهنگ اسلام آشنا شد.نظر به اینکه نمازصورت وحقیقت دین[2]وبیان کننده تمام دین است،[3]وکارکردآن مجزاازاسلام نیست؛لذانماز بیان کننده شناخت‌شناسی،جهان بینی و ایدئولوژی اسلام است.

شناخت شناسی،جهان بینی و ایدئولوژی موجود در نماز 

الف: شناخت شناسی نماز

شناخت شناسی مقدمه وبنای زیرین جهان بینی است.دراسلام عزیز،موضوع شناخت (معرفت) و شناخت شناسی دارای اهمیت بسیار فراوانی است تا جایی که معرفت به حضرت حق و ذات یگانه و بی همتای او بالاتر از هر کار دیگری است. 
1ـ درقسمتهای مختلف نماز،نمازگزار به وجود دو نوع موجود مادی وغیر مادی،فیزیکی و متافیزیکی و یا جسم و روح اشاره دارد.نماز و اسلام بنیان و جوهر حقیقی و اصلی هستی را ذات یگانه و بی همتایی می‌ داند که جز او به هیچ وجود دیگری باور ندارد. 2ـ در سوره حمد می‌خوانیم الحمد لله رب العالمین و نوعا در قنوت می‌خوانیم ربنا اتنا فی الدنیا حسنه و...این موارد بیان کننده وجود جهانی واقعی است.زیرا خداوند را رب جهانی خیالی دانستن امری دور از ذهن،نامعقول و غیر ممکن است. 
همچنین نمازگزار در قنوت از خداوند سبحان،نیکی در این دنیا را طلب می‌کند؛که این دلیل خیالی نبودن و واقعی بودن آن است. 3ـ یا دو رکعت نماز دانشمند بهتر ازهفتاد رکعت نماز غیر دانشمند است.[4] همچنین وقتی هر رکعت نماز گزاردن پشت سرامام دانشمند برابربا هزار رکعت نماز باشد[5] و رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ فرمود:خواب همراه با علم از نمازهمراه با جهل بهتر است [6] و یا فرمود:مقدار اندکی ازعلم از مقدار زیاد عبادت بهتراست[7] نشان دهنده قابل شناخت بودن جهان است.

ب: جهان بینی نماز

نماز بیان کننده جهان بینی و ایدئولوژی است.[8] شناخت ما از جهان هستی «جهان بینی»[9]است.جهان بینی از مجموعه هستها,نیستها,بودها ونبودها سخن گفته تا تصویری کلی از جهان هستی برای ما به وجود آورد.تصویری که اساسی بوده و با مسایل جزئی سر و کار ندارد.پس جهان بینی,این جهان بینی که اساس اعتقاد صحیح ما به جهان هستی می باشد را نماز می تواند از ابعاد مختلف ایجاد و تقویت نماید:آگاهی‌های کلی و اساسی ما درباره جهان داریم،می‌باشد.